PRIGUŠIVAČI PUCNJA
Gasodinamički uređaji, naprave na ustima cevi koji imaju osnovni zadatak da smanje nivo jačine pucnja nazivaju se prigušivač pucnja, prigušivač zvuka ili jednostavno prigušivač. Svoju praktičnu primenu prigušivači su našli kod streljačkih oružja.
U užem smislu reči pod pojmom prigušivač pucnja (eng. silencer) misli se na slučajeve upotrebe kad se koristi municija sa podzvučnom brzinom zrna (~ vo < 340,4 [m/s]). Kada se gađa iz oružja sa municijom koja ima nadzvučnu brzinu projektila onda se prigušivač naziva razbijač pucnja, praska (eng. suppressor). Tako kod oružja koja koriste i nadzvučnu i podzvučnu municiju prigušivač ima dvojaku ulogu.
Pucanj kao zvučna karakteristika koja nastaje opaljenjem metka kod vatrenih oružja može da potiče od tri izvora: usta cevi, projektila i delova oružja.
Zvuk na ustima cevi (tzv. osnovni ili primarni pucanj) posledica je kretanja (sabijanja) vazduha koji se nalazi u cevi ispred projektila, isticanja barutnih gasova koji su prošli između zida i cevi projektila, i isticanja osnovne mase barutnih gasova posje izlaska projektila iz cevi. Ovaj posljednji uzrok je najuticajniji faktor na ukupan nivo jačine osnovnog pucnja. Zbog velikog pritiska u kanalu cevi u trenutku izletanja projektila brzina isticanja barutnih gasova biće nadzvučna pa će izazvat pojavu udarnih talasa ispred usta cevi. Vrednost pritiska barutnih gasova na ustima cevi u trenutku izletanja projektila zavisiće od vrste municije i dužine cevi.
Osnovna namena prigušivača pucnja je da smanjenjem nivoa jačine pucnja maskira dejstvo vatrenog oružja i da tako otežava ili onemogućava protivniku da otkrije vatreni položaj. Kad je u pitanju podzvučna municija pucanj je tako prigušen da ga je već na dometima 100 – 200 m nemoguće identifikovati.U uslovima osrednje ambijentalne buke (65 dB), to rastojanje je znatno manje i iznosi 30-40m.
Pored osnovne funkcije (smanjenje nivou jačine pucnja) prigušivač pucnja smanjuje ili potpuno eliminiše plamen i blesak na ustima cevi (efekat skrivača plamena) i smanjuje energiju trzanja oružja (efekat gasne kočnice).
Prigušivač ima ulogu skrivača plamena jer smanjuje temperaturu ističućih barutnih gasova tako da obično u potpunosti eliminišu plamen na ustima cijevi koji naročito pri gađanju u noćnim uslovima demaskira položaj strelca. Eliminacija bleska i plamena u noćnim uslovima je često značajnija od prigušenja pucnja, jer se predstava o položaju strelca – protivnika najčešće stiče posmatranjem i uočavanjem položaja plamena i bleska.
Minijaturizacija termovizijskih kamera dovela je do njihove masovne primene kao sredstva za osmatranje i nišanjenje rodu pešadije što je nametnulo zahtev za /eliminisanje ili bolje maskiranje bleska i plamena na ustima cevi oružja.
Prigušivači pucnja nalaze u naoružanju svih savremenih armija sveta, a posebno u specijalnim jedinica vojske, žandarmerije i policije.
U eri sukoba niskog inteziteta, terorističkih akcija i protivterorističkih dejstava, specijalnih vojnih i policijskih snaga prigušivač pucnja je postalo standardno sredstvo za «tiho» eliminisanje protivnika. Prigušivačima pucnja opremaju se i koriste ih izviđačko-diverzantske jedinice koje dejstvuju u pozadini neprijatelja. Efikasan prigušivač za ove jedinice je pitanje opstanka na neprijateljskoj teritoriji.
Prigušivač koriste snajperisti, tako da je najopasnije oružje pešadije-snajperska puška postalo još opasnije. Prigušivač, u osnovi, predstavlja integralni, i često najvažniji deo sistema za maskiranje borbenih dejstava. U skladu s tim potrebno je kvalitetno izvesti i druge radnje vezane za maskiranje. Tako npr. snajperista koji neuredno maskira svoj položaj u vizuelnom smislu, može biti otkriven, u zavisnosti od taktičke situacije, pre nego što počne da dejstvuje.
Snajperska puška sa prigušivačem pucnja pokazala se kao odlično sredstvo u protivsnajperskim operacijama u gradskim uslovima, u snajperskim intervencijama prilikom opsada.
Specijalni antiteroristički timovima prigušivači koriste kako bi poboljšali mogućnost komandovanja i veze jer ne moraju da nose antifone. Osim toga pripadnicima tima prigušivač omogućava da lakše naprave razliku između pucnja koji je napravio protivnik ili član tima.
Prilikom akcija u naseljenim mestima prigušivači se koriste da ne bi došlo do uznemiravanja stanovništva. Policija koristi prigušivače za likvidiranje opasnih životinja ili gađanje na strelištima. Prigušivač pucnja štiti strelca od nepoželjnog efekta buke i povratnog udarnog talasa barutnih gasova. Ovaj negativni uticaj na sluh i nervni sistem strelca je veći što je cev oružja kraća, odnosno što su usta cevi bliža glavi strelca. Buka razdražuje, smanjuje strelčevu koncentraciju, on se brže zamara, što dovodi do povećanja rasturanja, smanjenja preciznosti gađanja. Kad je u pitanju obuka u gađanju potreban je veći utrošak i vremena i municije da bi se strelac uspešno obučio. Zato prigušivači pucnja su pogodni, ne samo za rešavanje borbenih zadataka, nego i pri obuci u gađanju.
Osim toga prigušivači omogućavaju i obuku u gađanju i trening na otvorenim strelištima u gradu. U pojedinim državama zakonodavac je dozvolio legalno korišćenje prigušivača pucnja za sportsko i lovačko oružje za civilnu upotrebu. Navedene prednosti / karakteristike prigušivača garantuju ne samo dugu upotrebu ovog sredstva nego i sve masovniju službenu upotrebu u savremenim armijama i snagama bezbednosti kao i civilnu upotrebu.
Tekst i fotografije: Slobodan Orašanin
Teleoptik Žiroskopi proizvodi prigušivače za sledeće modele oružja:
1. Prigušivač pucnja za automatsku pušku, 7,62 mm M70
2. Prigušivač d pucnja za poluautomatsku snajpersku puSku, PPS 7,9 mm M76
3. Prigušivač pucnja za automatski pištolj, 7,65 mm M84 i M61(č) (SCORPION)
4. Prigušivač pucnja za automat 9 mm LUGER MP5 H&K
5. Prigušivač pucnja zaautomat 9 mm(k) INGRAM M11
6. Prigušivač pucnja za poluautomatsku snajpersku pušku, PPS 7,62 mm M91
7. Prigušivač pucnja za automatsku pušku 5,45 mm AK74
8. Prigušivač pucnja za automatsku pušku, 7,62x39mm AK-47
9. Prigušivač pucnja za automatsku pušku, 7 ,62x39mm AKM
10. Prigušivač pucnja za familiju automatskih pušaka, AP M05 7,62×39 mm
11. Prigušivač pucnja za poluatomatsku pušku, M05 7,62x39mm
12. Prigušivač pucnja za poluautomatski lovački karabin PAP M2010 G kal. 7.62x39mm
13. Prigušivač pucnja za poluautomatsku pušku M76 ZASTAVA kal. 7.9x57mm
14. Prigušivač pucnja za poluautomatsku pušku M91 ZASTAVA kal. .308Win
15 Prigušivač pucnja za poluautomatsku pušku M91 ZASTAVA kal. 7.62x54mm
16. Prigušivač pucnja za poluautomatski pištolj M84 ZASTAVA kal. 7.65mm
17. Prigušivač pucnja za poluautomatski automat MP5 kal. 9mm